“Ik koop alleen maar biologisch vlees.” Die opmerking hoor ik zó vaak tijdens voorlichtingsgesprekken over de dierindustrie, dat je haast gaat denken dat niemand nog het gangbare vlees eet. De werkelijkheid is natuurlijk verre van dat, de biologische vee-industrie is echt een ondergeschoven kindje: in Nederland leeft slechts 3% van de koeien, 2% van de kippen, 1,5% van de schapen en zelfs maar 0,6% van de varkens in de biologische veehouderij. Dat is een handjevol.
In dit artikel zet ik uiteen hoe het leven van dieren met een keurmerk of ander label eruit ziet. Hiermee wil ik mensen informeren ofwel ten aanzien van hun eigen keuzes ofwel om deze kennis te gebruiken tijdens gesprekken over veganisme.
Een goed leven
Mensen lijken bewuster te worden en kiezen tegenwoordig steeds vaker voor labels als scharrel, vrije uitloop, Beter Leven sterren en biologisch of kopen rechtstreeks bij de lokale boer – in de veronderstelling dat die dieren dan een goed leven hebben gehad. Ik noem het meestal ‘een minder slecht leven’, want opsluiting, uitbuiting, verminking, doorfokken, onder dwang zwanger maken, jonge dieren bij hun moeder weghalen en tal van andere dieronwaardige handelingen zijn ook daar vaak aan de orde van de dag.
Die labels zijn er vooral om het geweten van de consument te sussen. Want de verkoop moet wel doorgaan. En dus worden er allerlei welzijnsverbeteringen doorgevoerd, zodat de mensen die eerder bezwaar hadden tóch de producten blijven kopen. Vervolgens wordt hen een sprookje verkocht.
Idyllische taferelen
Een biologisch varken moet een uitloop naar buiten hebben. Onze menselijke verbeeldingskracht en de neiging om er lustig op los te associëren maakt dat ons brein daar automatisch een plaatje van creëert: we denken dan al gauw aan blije varkens in de wei. Maar wat er niet bij wordt verteld is dat die uitloop volgens de criteria van Skal gewoon van beton mag zijn en ook nog eens voor 75% overdekt, met slechts 1 m² per dier. Niks lekker vrijuit wroeten en rollen in een modderpoel. Gewoon een verlenging van die troosteloze stal.
Helaas dragen ook sommige dierenwelzijnsorganisaties bij aan deze misinformatie. Zo staat op de site van Wakker Dier te lezen: “Vlees, zuivel en eieren met het EKO-keurmerk zijn sowieso biologisch. Je kunt er dus van uit gaan dat de dieren een goed leven hebben gehad, met weidegang en ruimte voor natuurlijk gedrag.”
Het biologische keurmerk gaat veel meer over een lagere milieubelasting en betekent voor dierenwelzijn niet zo veel als het suggereert. Andere labels zijn nog veel minder waard voor de dieren. Zo is bij 1 ster Beter Leven het onverdoofd afbranden van biggenstaarten gewoon toegestaan en leven scharrelkippen vaak nog altijd opeengepakt in potdichte schuren met tienduizenden tegelijk.
Liegebeest
Verpakkingen doen ook magisch werk. Hoe verkoop je een product van een dier dat is uitgebuit en doodgemaakt? Nou, gewoon door er een illustratie van een blij dier op te zetten vergezeld van mooie praatjes over diervriendelijkheid.
Het Beter Leven kalfsvlees van Vitel-oké is eerder door Wakker Dier uitgeroepen tot grootste Liegebeest vanwege hun overdreven positieve uitspraken over dierenwelzijn. Het vlees zou ‘uiterst diervriendelijk geproduceerd’ zijn, maar in werkelijkheid worden de kalfjes vrijwel direct na hun geboorte bij hun moeder weggehaald en al na twee weken getransporteerd naar een kalverhouderij, waar zij de rest van hun korte leventje doorbrengen in overvolle stallen met harde, vuile vloeren zonder stro en weidegang.
Niet alleen verpakkingen helpen mee die idyllische denkbeelden te verspreiden, ook tv-spots, veewagens en zelfs onze overheid dragen daar volop aan bij.
Propaganda
Overigens schuwt de reguliere vleessector ook geen propaganda. De website Vlees.nl is na een klacht van Varkens in Nood op de vingers getikt door de Reclame Code Commissie. Er werden 51(!) misleidende uitspraken gedaan, zoals “de huisvesting is afgestemd op de behoefte van het varken” en “er worden gezonde en vitale biggen gefokt” en dat terwijl er jaarlijks 5 miljoen biggen voortijdig sterven dan wel worden doodgeslagen of geëuthanaseerd omdat ze te zwak zijn.
Brand-stof
Dat zogenaamde ‘goede’ leven wordt overigens vrijwel niet beschermd. Zo zijn veel stallen zeer brandonveilig. Verouderde of defecte technische en elektrische installaties in combinatie met stof, spinnenrag, zaagsel en de zeer brandbare isolatie in oudere stallen zijn een tikkende tijdbom. Ook hooibroei, blikseminslag of las- en slijpwerkzaamheden zijn geregeld de boosdoener. Eén vonkje en de boel staat in lichterlaaie.
Het is niet verplicht een sprinklerinstallatie te hebben noch een brand- of rookmelder, dit vanwege financiële redenen. De brandweer geeft zelf de kennen dat momenteel hun “mogelijkheden bij een stalbrand beperkt zijn”.
De dieren kunnen geen kant op en verbranden levend of stikken door de rook. Jaarlijks zijn er in Nederland zo’n 45 stalbranden, waarvan circa de helft met omgekomen dieren: gemiddeld 160.000 per jaar.
Een ‘goed’ leven beëindigen
Los van hoe de dieren gedurende hun leven worden behandeld is het eindstation natuurlijk per definitie niet diervriendelijk: het slachthuis. Daarom stel ik na het horen van de opmerking waarmee ik dit artikel opende meestal de vraag of men denkt dat er dan ook een biologisch slachthuis bestaat. Want die dieren worden natuurlijk niet liefdevol doodgeknuffeld.
Die is er niet. Biologische dieren belanden gewoon in hetzelfde slachthuis als hun gangbare soortgenootjes en de slachtmethoden zijn niet anders: vergassing, elektrocutie of een schot door het hoofd en daarna een mes in de keel. Het is afschuwelijk wat daar gebeurt.
Het transport naar het slachthuis is op zichzelf al een regelrechte hel. Het vangen dan wel laden en lossen is zeer stressvol, waarbij kneuzingen en breuken niet ongewoon zijn. Urenlang opeengepropt in kratten of hokken lijden de dieren extra in de aanloop naar hun dood. En of het nu vriest of er een hittegolf heerst: het transport gaat elke dag door, omdat er geen concrete wetgeving is die dit aan banden legt. In de zomer van 2019 maakte ik deze videobeelden van oververhitte varkens wachtend in de brandende zon voor het slachthuis.
Ook komt het geregeld voor dat een veewagen onderweg kantelt waarbij vele dieren zwaargewond raken en/of doodgedrukt worden. Of vliegt een vrachtwagen met levende varkens in brand. Het is werkelijk te triest voor woorden…
Babydieren
En is een ultrakort leven überhaupt wel een ‘goed leven’ te noemen? Kippenvlees is in werkelijkheid kuikenvlees: deze diertjes mochten slechts 6-10 weken oud worden. Varkens zien er volwassen uit, maar zijn pas een half jaar oud ten tijde van de slacht. En kalfjes…. tja, dat zijn letterlijk nog baby’s die in de natuur nog bij hun moeder zouden drinken.
Ongehoord
Naast de toegestane standaardpraktijken die veel zoniet alles aan dierenwelzijn te wensen overlaten, worden de regels dikwijls niet nageleefd. Begin 2020 bracht Ongehoord schokkende undercoverbeelden naar buiten van varkensslachterij Westfort in IJsselstein, die biologisch, Beter Leven en regulier vlees levert aan o.a. Ekoplaza en Spar. Op deze beelden is te zien hoe varkens hard geslagen worden en kreupele dieren aan hun staart de veewagen worden uitgetrokken. Soms stonden dierenartsen van de NVWA gewoon toe te kijken en in enkele gevallen zelfs mee te slaan. Absurd.
Ook het verdoven ging geregeld mis en sommige dieren met een opengesneden keel kwamen weer bij bewustzijn. Uit literatuuronderzoek blijkt het gefilmde dierenleed inherent aan de werkmethoden die gangbaar zijn in alle Nederlandse en Europese varkensslachthuizen.
Aangetaste oren en ogen
Kort daarna maakte Ongehoord opnieuw undercoverbeelden, dit keer bij een Beter Leven veehouder. Hierop zijn varkens in kale hokken op roostervloeren boven een mestkelder te zien en dieren met rood ontstoken ogen en aangevreten, afstervende oorranden. Ongezonde ammoniakconcentraties en oorbijten door verveling en frustratie liggen hieraan ten grondslag. Het afleidingsmateriaal voldoet niet aan de criteria of ontbreekt zelfs in z’n geheel.
Het aan de laars lappen van de regels is de gehele vleesindustrie niet vreemd: jaarlijks worden er 2,7 miljard overtredingen begaan ten aanzien van 500 miljoen dieren. Dat bedrijven met een keurmerk zich wel keurig aan alle regels houden zou natuurlijk een illusie zijn. RTL Nieuws doet in dit artikel uit de doeken wat de de meest opvallende overtredingen zijn bij bioboeren en spreekt over “hardleerse overtreders”. Spoiler: het zijn stuk voor stuk overtredingen op het gebied van dierenwelzijn.
In het kort
- Regelgeving is summier.
- Veel regels worden structureel niet nageleefd.
- Het dier wordt nog altijd op gruwelijke wijze gedood en dat op een fractie van zijn natuurlijke levensverwachting.
- Stel het dier heeft wel echt een goed leven, dan hecht het er juist des te meer waarde aan om in leven te blijven: het is voor ons onnodig om dieren te eten, waarom zouden we dat dier dan dat fijne leven waar hij zo van geniet afnemen?
Daag jezelf uit: doe mee aan de VeganChallenge en ontdek hoe lekker en gezond de plantaardige keuken is. Je hoeft werkelijk geen smaak of voedingsstof te missen!
Kopfoto: dit varken is gered van de slacht – tezamen met haar zusje – en woont op De Nobele Hoeve waar ze écht een goed leven mag leiden.
