Meer dan 20 kippen en hanen lopen er op het erf bij Liane en Willem van Stichting Ex-Legkipjes. De meeste – zoals de naam al doet vermoeden – komen uit de eierindustrie en een aantal zijn gedumpt en hier opgevangen. Een vrolijk kakelend en kukelend geheel dus! Waar bovendien met veel liefde én veel kennis over kippen houden voor de dieren wordt gezorgd.
Ik leerde Liane kennen via Stichting DierenDonatie. Zij diende een crowdfundingproject in voor medische zorg voor de kipjes Lara en Elsa, en we hebben hen mogen helpen met het werven van de donateurs.
Eieren eten van kippen uit eigen tuin
Heel vaak zie en hoor ik vragen voorbij komen over eieren eten van kippen uit eigen tuin – of die van de buren, kennissen, familie. Daarom ben ik met Liane in gesprek gegaan om de meest voorkomende vragen op een rij te zetten met goed gefundeerde antwoorden. Vooropgesteld: het eten van eieren is natuurlijk sowieso niet vegan, want het blijven producten waarvoor dieren zijn gebruikt.
De vraag komt meestal voort uit de omgeving van iemand die veganistisch eet om dier-ethische redenen, waarbij de vergelijking wordt gemaakt tussen dierenwelzijn in de industrie en tuinkippen. Kijkend naar dat aspect zullen veel kippen in de tuin het goed getroffen hebben en als de tuineigenaren echt het beste met ze voor hebben, dan mogen de kippen ook gewoon blijven leven als ze geen eieren meer leggen en krijgen de kippen medische zorg wanneer ze ziek zijn.
Ex-legkipjes goed en gezond opvangen
Daarnaast is er een groeiend aantal mensen dat kippen uit de industrie opvangt. Zo begon het ook bij Liane en Willem. “We wonen op het Drentse platteland, er liepen al een paar kipjes en we hebben een aantal vervolgens gered uit de industrie. Voorheen vingen we ook grote groepen op die herplaatst werden. We merkten dat ze zo vaak ziek en niet oud werden, dus gingen we uitzoeken hoe dat kon. Via (internationale ) online fora kwamen we veel te weten over ei-gerelateerde ziektes en hoe deze te voorkomen of te behandelen.”
Sinds twee jaar is Ex-Legkipjes aangesloten bij Dierbewustleven. Het houden van een grote groep kippen en ze een lang gezond leven bieden kost immers al snel een aantal duizend euro per jaar, dat ze als stichting deels van donateurs ontvangen.
“Kippen zijn individuen met een eigen karakter en willetje, ze zijn kleine ambassadeurs geworden voor onze opvang. Het is heel schokkend om te zien hoe die dieren gemanipuleerd zijn door de eierindustrie, dat is reden om het naar buiten te willen brengen. Wat heeft de industrie de dieren allemaal aangedaan! De kennis die we hebben is gericht op de kippenhouders en delen we uitgebreid op onze website.”
Zeven veelgestelde vragen over eieren eten van kippen uit eigen tuin
1. Kippen leggen toch van nature eieren?
Ja, dat klopt. “De Red Jungle Fowl – de voorouder van de huidige kip – legde ook eieren. Dat deed ze echter puur voor de voortplanting, net als bij wilde vogels in de tuin. Deze ‘oerkip’ legde 4 tot 7 eieren in een nest, waar ze vervolgens gedurende 20 dagen op ging zitten broeden. Nadat de eieren uitkwamen bleven de kuikens 3 maanden bij hun moeder, totdat ze werden gedwongen om in een eigen groep te gaan wonen. Zelfs als de moederkip direct opnieuw broeds zou worden, dan zou ze nog nooit meer dan drie keer een nest eieren kunnen uitbroeden, aangezien het hele proces van kuikens uit laten komen en begeleiden zo’n 4 maanden duurt. Zodanig is het nooit mogelijk dat een kip vroeger meer dan 25 eieren per jaar legde”, aldus Liane.
“Bij wilde dieren zorgt het TSHR-gen (thyroid stimulating hormone receptor) ervoor dat voortplanting wordt gecoördineerd met de lengte van de dagen, waardoor eieren leggen alleen gebeurt in een bepaald seizoen. Doordat bij het doorfokken onder andere een mutatie in dit gen is aangebracht, zijn deze doorgefokte kippen in staat het hele jaar door eieren te leggen. Alles wat kippen tegenwoordig meer leggen is er dus door de mens in gefokt”, aldus Liane.
Dus ook bij de kippen die in tuinen wonen, want de roots naar hun oorspronkelijke voorouders is er lang geleden uitgewist tijdens het fokken. Een gemiddelde kip – in industrie of tuin – legt nu al snel zo’n 250-300 eieren per jaar. Dat aantal is bij lange na niet wat het van nature hoort te zijn.
2. Kippen in de tuin houden is toch heel diervriendelijk?
Liane: ”Het gaat er om hoe die kippen daar komen. Via een fokker, opvang of heb je eieren laten uitbroeden? Kippen redden is de meest diervriendelijke wijze. En waar zijn de haantjes gebleven? Eieren kopen in de winkel of bij een boer is een directe steun aan het versnipperen of vergassen van ongeveer 40 miljoen haantjes per jaar in Nederland”
Maar ook haantjes in de tuin zijn maar zelden heel welkom. Eén haan gaat soms nog wel, mits de buren het ook een goed idee vinden. Maar veel vaker kan het helaas niet. Dus moeten de haantjes weg. En net als kippen die geen eieren meer leggen, eindigen veel van hen alsnog op het bord of worden direct gedood. Als je bedenkt dat gemiddeld de helft van een nest uit haantjes bestaat is het eenvoudig te bedenken dat dit zelden goed afloopt. Dat is meteen een van de redenen waarom Liane en haar man tegen het fokken of zelf uitbroeden van eieren zijn.
Meerdere hanen bij elkaar kan overigens wel en dan het beste in een zogenaamde ‘bachelor flock’ ofwel vrijgezellengroep. Zolang er geen hennen bij zijn kunnen hanen vaak goed samen gehouden worden. Zie voor tips bijvoorbeeld Poultrydvm.com of chickenrunrescue.org.
“Wij hebben zelf vrij veel geredde kippen en de groepen opgesplitst en daarbij de hanen verdeeld over de groepjes: dit gaat goed ondanks dat de hanen elkaar gewoon kunnen zien. Meerdere hanen bij een groep hennen kan wel, maar moet echt met beleid gedaan worden en met onder meer voldoende ruimte, de groep moet groot genoeg zijn, enzovoort,” legt Liane uit.
3. Leggen kippen minder eieren als je ze niet raapt?
Liane: ”Mensen hebben kippen genetisch zo aangepast dat ze het hele jaar door eieren leggen. Ook is het vermogen om op eieren te gaan broeden en broeds te worden uit de commerciële legkip gefokt. Het merendeel van de huidige kippen leggen dus geen eieren om een nest vol te krijgen en daarop te gaan broeden. De kip blijft eieren leggen, want zo is ze gefokt en haar lichaam stopt daar niet mee omdat ze ‘genoeg’ eieren in een nest heeft liggen. Dit is absoluut een fabel. We raden aan de eieren wel weg te halen uit het nest, vanwege hygiëne. Broeds worden van een kip heeft niets te maken met hoeveel eieren er in haar nest liggen: de hoeveelheid eieren triggert geen broedsheid. Of een kip broeds wordt of niet ligt aan haar hormonen. Bij commerciële legkippen is het broeds worden er grotendeels uit gefokt. Wij hebben zelf nog nooit meegemaakt dat een ex-legkip broeds werd, maar het kan heel sporadisch nog wel voorkomen. Er zijn andere kippenrassen die wel vaak broeds worden, maar dit heeft absoluut niets te maken met het wel of niet weghalen van de eieren.”
4. Wat doe je met de eieren die ze leggen?
Eieren eten is voor Liane en haar man niet aan de orde, want ze zien dat de kippen van het leggen ziektes krijgen. Bovendien leven ze al vele jaren veganistisch. De eieren die wel gelegd worden voeren ze – net als veel andere vegans met kippen – terug aan de dieren zelf, omdat die er veel voedingsstoffen door verliezen.
“Een ei leggen kost veel energie! De kippen verliezen calcium wat in de eierschaal gaat en ze hebben meer calcium nodig voor het leggen dan dat ze uit voeding kunnen halen. Met als gevolg dat ze het uit hun botten halen met botontkalking tot gevolg. De kippen in de industrie hebben meestal heel broze botten. Daar maakt het de boer niet uit, want ze leven maar anderhalf jaar en worden dan geruimd om richting slacht te gaan. De eierindustrie heeft de leeftijd van 1,5 jaar aangenomen als omslagpunt waarop de kippen niet rendabel genoeg meer zijn. In tegenstelling tot de leeftijd van 10 die ze ook goed kunnen halen, bij ons wonen meerdere legkippen die de leeftijd van 7 al gepasseerd zijn. Wil je het beste voor de kip, dan heeft zij meer recht op ei dan de mens. We moeten eieren niet meer zien als voedingsmiddel,” vertelt Liane.
Tip! Eieren teruggeven doe je het beste gekookt en dan fijnstampen of -malen. Inclusief de eierschaal. Het ei bakken wordt door de gevederde dames ook op prijs gesteld, zoals bijvoorbeeld de speciaal versierde verjaardagsomelet voor Florence:
5. Ik wil ex-legkippen of gedumpte kippen opvangen, waar moet ik rekening mee houden?
“Een groeiend aantal mensen koopt uit dierenliefde kippen vrij uit de industrie of adopteren ze via een opvang. Soms komen ze er snel achter dat een kip ziek is of zelfs overlijdt. Er wordt regelmatig gedacht dat dit komt omdat ze ‘op’ zijn en men weet vaak niet wat er met ze aan de hand was en waarom ze zo snel overlijden. Vaak hebben de redders veel verdriet om hun huisdier en willen dit niet telkens opnieuw doormaken. Wij weten gelukkig inmiddels dat dit ook niet hoeft! Het is belangrijk dat je je heel goed informeert over het houden van kippen, de mogelijke ziektes die deze diertjes kunnen krijgen en hoe hier het beste mee om kan worden gegaan. Het is namelijk echt niet vanzelfsprekend dat deze kipjes na 1 à 2 jaar al sterven,” verteld Liane.
Als de kippen de juiste medische zorg krijgen, worden ze vaak vele jaren ouder. Echter als ze geen medische zorg krijgen dan sterven ze veelal een paar jaar na hun redding. En er moet haar nog iets van het hart: “Wat ik nog wel wil toevoegen is dat ik heel vaak merk dat mensen geen geld hebben voor implantaten (zie meer info bij vraag 7, red.), terwijl diezelfde mensen wel uit eten gaan, nieuwe kleren kopen of op vakantie gaan. Wij zitten wat anders in elkaar, want wij voelen ons heel verantwoordelijk voor de dieren die we opgenomen hebben en voor ons gaat de gezondheid van die dieren altijd voor ‘luxe’ uitgaven”.
Wil of heb je kippen in de tuin wonen? Op Facebook vind je de groep Vegans with Chickens. In de groep Kippen, meer dan een hobby vind je ook mensen die ex-legkipjes of kippen uit een opvang hebben, de leden geven elkaar veel advies.
6. Wat voor ei-gerelateerde ziekten kan een kip krijgen?
Met het extreme doorfokken van de kippen zoals we die vandaag de dag kennen, zijn er ook talloze ei-gerelateerde ziekten ontstaan. Stuk voor stuk toe te wijzen aan ‘het legapparaat’. Zo kan het dat de eileiders ontstoken raken of verkleven, er tumoren in de buik groeien, een deel van de legdarm buiten de kip blijft hangen, vastzittende eieren of dat eieren in de buikholte van de kip terecht komen.
“Heb je kippen, lees je dan goed in op wat voor ziektes een kip kan hebben. Kijk goed hoe ze er uit ziet: wel een rode kam (= vruchtbaar) en geen eieren is mogelijk een probleem, net als vaak op het legnest zitten zonder ei te leggen of een dikker wordende buik,” stelt Liane.
Op de website van Ex-Legkipjes geeft ze veel informatie over deze en andere voorkomende kippenziektes zoals parasieten, luchtweginfecties of spijsverteringsproblemen. Op HuffPost verschenen dit en dit artikel vol interessante feiten over ei-gerelateerde ziekten.
7. Hoe zijn ei-gerelateerde ziekten te voorkomen of genezen?
Liane: “In de groep kippen bij Ex-Legkipjes zijn er maar weinig die nog eieren leggen, om de eenvoudige reden dat ze bijna allemaal een van de bekende ei-gerelateerde ziekten hebben gekregen. Dat geldt overigens ook voor de door ons geredde tuin-kippen, de meeste kippen krijgen vroeg of laat last, ook al zijn het geen voormalige legkippen. Uit een literatuurstudie heb ik opgemaakt dat 20% van de kippen die ‘in productie’ zijn tumoren heeft op een leeftijd van 1 jaar. 90% van de legkippen die vroegtijdig overlijden in de eierindustrie (dus voordat ze geslacht worden) overlijden aan ei-gerelateerde aandoeningen. Kippen worden daardoor ook vaak als proefdier gebruikt voor eierstokkanker bij mensen, omdat het de enige diersoort is die ook veel ovuleert. De eisprong is vergelijkbaar.”
Wie kippen wil houden doet er goed aan om een deskundige vogelarts in de omgeving te zoeken voor als er medische hulp nodig is. Die zal bij gezondheidskwesties van het legapparaat al snel een implantaat adviseren. Dat is een klein staafje dat onder de huid wordt ingebracht. De werkzame stof is desloreline, dat ervoor zorgt dat de productie van de voortplantingshormonen (testosteron en oestrogeen) wordt gestopt. Op deze manier vindt er geen eisprong meer plaats en legt de kip tijdelijk geen eieren meer, waardoor de meeste ei-gerelateerde ziektes kunnen worden voorkomen of genezen.
Stichting Ex-Legkipjes
Stichting Ex-Legkipjes heeft een heel uitgebreide website waar je ontzettend veel informatie vindt over het houden van kippen, verzorging en gezondheid. Ook kun je er kennismaken met de kippen en hanen die er wonen. Via de speciale donatiewebshop heb je de keuze om heel gericht bij te dragen aan deze mooie opvang.
Op social media volg je de belevenissen van de kippen in veel kleurrijke foto’s. Ex-Legkipjes vind je op Facebook, Instagram, Twitter en YouTube.
Flink veel informatie over het wel of niet eten van eieren eten uit eigen tuin. Gezondheid en welzijn van de kip staan hoog op het lijstje van redenen om het niet te doen, evenals het feit dat ze de voedingsstoffen zelf heel goed kan gebruiken (en jij kunt die voedingsstoffen uit allerlei andere bronnen halen).
Ontbreekt er een vraag waar je graag antwoord op wilt? Laat het ons dan weten in de comments.
