Retailexpert Pauline Neerman: plantaardige voeding is ‘The Future of Food’

Hoe maken we een goed en gezond leven bereikbaar en betaalbaar voor iedereen? Hoe zorgen we voor duurzame ecosystemen? Door te eten, maar dan wel vegan, menen futurologen. En de consument, die vindt het allemaal geweldig.

Wereldproblemen vragen om vegan

De grote werelduitdagingen vandaag, en zeker die van morgen, wijzen bijna allemaal in de richting van onze voeding. De groeiende wereldbevolking en de klimaatverandering zetten de wereld voor complexe vraagstukken. De antwoorden vinden wetenschappers, experten én consumenten steeds vaker in een veelzijdig plantaardig dieet.

In de studie ‘Food Innovation: Recipes for the next decade’ (2017) geeft het onderzoekscentrum Institute for the Future in Palo Alto vijf toonaangevende recepten die ‘the future of food’ zullen smaakgeven. Ontwikkelingen in technologie, landbouw en cultuur zorgen ervoor dat ons voedingssysteem van onderuit ondersteboven wordt gehaald.

Als bewuste eters – zoals we die met zijn allen worden – creëren we een voedingssysteem geworteld in waarden van duurzaamheid, gezondheid, gezelschap en plezier. Wat we eten, wordt vooral gevarieerder, persoonlijker en… plantaardiger.

Voeding voor mens en voor planeet

Waar je tot de jaren tachtig steevast een stuk vlees, groenten en aardappelen op je bord kreeg voor een evenwichtige, dagelijkse maaltijd, experimenteren we nu met koolhydraatvrij, quinoa, zeewier en zelfs insectenburgers. Voedselketens verkorten en verduurzamen, food-startups verstoren de goede orde met nieuwe ‘schone’ labels en millennials omarmen een nieuwe keuken. Kijk maar naar het verschil in kookgewoontes tussen ons, onze ouders en onze grootouders.

Niet alleen het voedingspatroon van de westerse mens is volledig veranderd, ook de manier waarop we met voeding omgaan. De stijgende aandacht voor de duurzaamheid, gezondheidseffecten en herkomst van voedingsproducten, zorgt ervoor dat mensen anders gaan consumeren. De klemtoon ligt steeds meer op de sociale en psychische waarde van voeding, als een factor om onszelf, ons leven en zelfs onze sociale status te verbeteren. Welzijn zit in lichaam en geest, en dat vergt zorg die we onszelf steeds meer gunnen.

In de toekomst zal de overlap tussen wat goed is voor jezelf en wat voor de planeet bovendien steeds duidelijker worden. Vroege onderzoeksbevindingen uit de opkomende analyse van microbiota (micro-organismes en bacteriën in vooral maag en darmen) wijzen nu alvast uit dat het meest gezonde dieet voor de mens een vezelrijk plantaardig dieet is.

Vleesvervangers markt van vijf miljard dollar

Veganisme is nu nog een niche, maar volgens de cijfers niet meer voor lang. In de Verenigde Staten wil 48% meer plantaardig eten, terwijl 29% van de Amerikanen vandaag al flexitariër is. Zo’n 17% van de Amerikanen zegt zelf hoofdzakelijk plantaardig te eten en liefst 60% wil zijn vleesconsumptie terugschroeven.

Ze voegen trouwens daad bij woord: de verkoop van vleesvervangers groeit sinds 2010 met gemiddeld 8% per jaar. Tegen 2020 zou de globale omzet 5,2 miljard dollar (zo’n 4,2 miljard euro) kunnen bedragen. Plantaardige zuivelalternatieven vertegenwoordigen zelfs al 10% van de markt. Volgens marktonderzoeker Euromonitor verdubbelde hun omzet tussen 2009 en 2015 tot 21 miljoen dollar (17 miljoen euro).

Van de biospeciaalzaak naar vegan Coca-Cola

Supermarktketens en voedselproducenten schuiven daarom gretig mee aan voor een stukje van de taart. Retailers ontwikkelen steeds meer eigen veganistische winkelconcepten of voorzien corners of rayons in hun bestaande shops, om toch maar een stukje van de groeiende vraag op te vangen.

Zo wil zelfs drogisterij Holland & Barrett veganistische winkels gaan openen, stellend dat vegan ook hun markt is, terwijl in Frankrijk grootgruttersgroep Casino een heuse vegan-winkelketen uit de grond stampt: haar bioketen Naturalia heeft in en rond Parijs ondertussen vier exclusief veganistische Naturalia Vegan-winkels.

Al werkt het voor veel distributeurs beter om veganistische afdelingen toe te voegen aan de bestaande winkels, zoals de Deense supermarktketen Irma deed met de afdeling ‘Det Grønne Måltid’ (vertaald: ‘de groene maaltijd’) in al haar vestigingen. In Finland heeft supermarktketen Kesko de omzet van plantaardige proteïnen op twee jaar tijd met 50% zien toenemen, sinds het specifieke ‘Vege’-rayons introduceerde.

Ook heel wat grote voedingsproducenten springen op de kar: Danone nam niet-zuivelproducent Alpro over, terwijl giganten Unilever en Nestlé allebei stevig investeren in plantaardige biefstukken en andere vleesvervangers. Zelfs Coca-Cola lanceert een eigen plantaardig melkassortiment, AdeZ, dat eind 2018 in negentien Europese markten beschikbaar moet zijn.

Concurrentiestrijd barst nog los

Gerard Klein Essink, consultant bij Bridge2Food, heeft het over twee golven in de plantaardige voedingsmarkt. Een eerste golf vond al rond de eeuwwisseling plaats, toen soja voor het eerst officieel als gezond werd bestempeld. Meteen volgden de eerste overnames door multinationals zoals Kellogg’s, terwijl rond 2015 al een tweede golf opkwam. De bedrijven die daarin aan wal geraakten, waren jonge, maar erg hippe en innovatieve startups, zoals Impossible Foods en Beyond Meat.

De slag tussen David en Goliath is echter nog niet gewonnen. Veganz, ’s werelds eerste veganistische supermarktketen uit Berlijn, moest na een pijlsnelle opgang en dromen over 60 internationale winkels vorig jaar inkrimpen van acht vestigingen naar vier. Het model van een veganistische supermarkt is voorbijgestreefd, meende oprichter Jan Bredack.

Door het toenemend aanbod vinden consumenten veelal voldoende in de gewone supermarkt. ‘If you can’t beat them, join them’, dacht Breback toen, en hij bracht zijn eigen merk naar onder meer 33 Albert Heijn-winkels. Waar de consument zijn bonenburgers in de toekomst haalt, wordt dus nog het onderwerp van een vurige concurrentiestrijd, maar dat hij ze haalt, staat buiten kijf.