Van discussie naar dialoog: constructieve gesprekken met impact

Mijn vorige artikel ging over het belang van compassie tonen voor (nog) niet vegan gesprekspartners. Ik adviseerde om zo min mogelijk te oordelen, veel compassie te voelen en om je in te leven. Op die manier maak je gesprekken aangenamer én vergroot je de kans dat je je gesprekspartner op een positieve manier kunt beïnvloeden. In dit nieuwe artikel sta ik stil bij een paar risico’s die steeds aanwezig zijn tijdens deze gesprekken: een defensieve houding, discussie en wegdraaien van de inhoud

Het ontstaan van een defensieve houding

Wanneer jij als veganist met een niet-veganist praat over veganisme, worden al snel het reflectievermogen en het schuldgevoel van die ander geprikkeld. Deze zal bewust of onbewust voelen dat zijn of haar keuze om dierlijke producten te eten moreel gezien niet prijzenswaardig is. Want dierenleed…milieu…en vele andere argumenten. De morele argumenten voor veganisme zijn simpelweg niet met andere morele argumenten van tafel te vegen.

Maar mensen laten zich niet graag de les lezen, jij waarschijnlijk net zo min. In een gesprek wil ieder mens graag bevestiging krijgen van zijn eigen standpunt. En wanneer jouw gesprekspartner ontdekt dat zijn wereldbeeld aan verandering toe is, wil hij nog steeds graag zelf de leiding hebben binnen dat proces. Interpreteer dat niet negatief: het is gewoon hoe de menselijke psyche werkt. In de praktijk leidt dit tot weerstand.

Fingerspitzengefühl

Wanneer jouw gesprekspartner enigszins aan het denken is gezet, is het verloop van het gesprek voor een groot deel afhankelijk van jouw fingerspitzengefühl. Wanneer je de ander te weinig ruimte geeft om zelf conclusies te trekken, neemt hij een defensieve houding aan. Dat triggert jou om jouw visie nog verder te verduidelijken. Hier bestaat het risico dat een prettige dialoog leidt tot een vervelende discussie, waarbij jullie amper nog naar elkaar luisteren. Laten we dit eens proberen te verklaren aan de hand van de Roos van Leary.

Kenmerken van een discussie

Stel dat het gesprek onverhoopt toch in een discussie verzandt…wat gebeurt er dan eigenlijk? Waarschijnlijk voelen zowel jij als jouw gesprekspartner zich aangevallen en nemen jullie beiden een defensieve houding aan. Er worden over en weer argumenten uitgewisseld. Er wordt slecht naar elkaar geluisterd. Dat merk je doordat er weinig wordt doorgevraagd naar onderliggende argumenten en feiten.

Jullie luisteren vooral naar details die een aanknopingspunt bieden voor een nieuw argument om het eigen standpunt nog steviger te onderbouwen. Jullie willen je allebei niet laten overtuigen en dat weten jullie van elkaar. ‘Je luistert toch niet naar mij, dus waarom zou ik naar jou luisteren?’ Beiden willen gelijk krijgen maar het lukt niet om dat te krijgen. Dat frustreert beide partijen.

Choose your battles wisely…

Er bestaan mensen die zichzelf hebben aangeleerd om in elke situatie een agressief-defensieve houding aan te nemen. Ken je mensen waarbij ieder gesprek aanvoelt als een discussie? Dit was wellicht ooit een overlevingsmechanisme. Of het komt voort uit narcisme. Kies zelf of je wel of niet met deze mensen in gesprek gaat. Het levert misschien weinig op omdat jouw gesprekspartner niet geleerd heeft naar standpunten van anderen te luisteren. Wees zuinig op je energie.

Vals spel om weg te draaien van de inhoud tijdens een discussie

Als jouw gesprekspartner zich tijdens een discussie realiseert dat jouw argumenten niet te overtreffen zijn, zal hij zijn best doen om het gesprek weg te draaien van de inhoud. Hij zal proberen het gesprek zó te draaien dat zelfs jouw ijzersterke inhoudelijke en morele argumenten niet meer tot hun recht komen. Op die manier vergroot hij de kans om een discussie te winnen . Er zijn verschillende strategieën die vaak voorkomen. Welke van onderstaande strategieën herken jij?

• Shoot the messenger. Ik-zorg-dat-alle-aandacht-op-jou-gericht-wordt. Voorbeeld: Jij vraagt in de bedrijfskantine aan de mevrouw van de catering of zij voor jou cappuccino met plantaardige melk kan maken. Jouw collega, die net zijn koemelk-cappuccino heeft besteld, vraagt waarom je geen ‘gewone’ cappuccino drinkt. Jij legt uit dat koeien in de melkindustrie geïnsemineerd worden en elk jaar een kalf krijgen om veel melk te blijven geven en zegt dat je het niet rechtvaardig vindt dat dit kalf wordt weggenomen en gedood. Er luisteren inmiddels 3 collega’s mee. De collega die jou aanvankelijk om uitleg vroeg, reageert: ‘Okay. Ik vind het op zich goed dat je je bekommert om het welzijn van dieren. Maar ik stoor me er aan dat veganisten altijd de behoefte hebben om anderen de les te lezen. Jullie veganisten voelen op één of andere manier altijd de behoefte om te zeggen dat je veganist bent en om anderen te overtuigen. Ik zou willen dat je daar mee ophield.’ Je gesprekspartner probeert hier om het gesprek te verplaatsen van inhoudsniveau naar betrekkingsniveau. Hij oefent invloed uit op hoe jouw woorden door jullie (maar vooral door de meeluisteraars) worden geïnterpreteerd.
• Blufpoker. Ik-strooi-met-indrukwekkende-artikelen-om-jou-en-meelezers-te-imponeren-zodat-niemand-merkt-dat-ik-niks-van-dit-onderwerp-weet. Voorbeeld: Je bent op Facebook in gesprek met iemand die aangeeft dat hij nooit veganist zal worden omdat je dan tekort aan voedingsstoffen krijgt. Hij geeft aan dat veganisme erg ongezond is. Jij weerlegt zijn uitspraken met wetenschappelijke informatie over voeding. Dan plaatst hij een aantal links naar uitgebreide artikelen met quasiwetenschappelijke beweringen van organisaties die overduidelijk financiële belangen hebben in de vee-industrie. Je moet naar je werk en hebt geen tijd om deze 20 pagina’s door te ploeteren en om de 40 drogredenen te weerleggen. Je voelt je machteloos, want je kan op deze hoeveelheid onzin niet adequaat reageren.
• Draaikonterij. Zodra-ik-met-mijn-mond-vol-tanden-sta-doe-ik-stoïcijns-alsof-dit-niet-is-waar-het-om-draait. Tijdens een prettig inhoudelijk gesprek kan je gesprekspartner, net op het moment dat je denkt dat er een kwartje valt, plotseling van koers veranderen. In een oogwenk wordt er van onderwerp gewisseld. Dit is verwarrend om mee te maken omdat het zo snel gaat en omdat je het niet verwacht.
• Coalitievorming. Jij-dimt-toch-wel-wanneer-ik-meer-medestanders-heb-dan-jij? Bijna niemand vindt het prettig om in zijn eentje te moeten opboksen tegen meerdere mensen. Het ligt in de menselijke aard om niet buiten de groep te willen vallen. We zoeken allemaal acceptatie. Wanneer niemand aan onze zijde staat en onze gesprekspartner vele medestanders heeft, zijn we geneigd te denken dat wij het niet bij het juiste eind hebben. Jouw gesprekspartner kan medestanders om zich heen te verzamelen om jou te overbluffen.
• Waardengevecht. Ik-ben-immoreel-maar-jij-bent-immoreler. Jouw gesprekspartner kan refereren aan gemeenschappelijke waarden waar we in de Nederlandse geschiedenis hard voor hebben moeten vechten, zoals persoonlijke keuzevrijheid. Hij kan illustreren dat jij die gemeenschappelijke waarden zou ondermijnen. ‘Ik respecteer dat jij veganist bent en als jij mijn persoonlijke keuze om wel dieren te eten niet respecteert, is jouw gedrag onacceptabel.’
• Met modder gooien. Hoe-kan-ik-jou-onder-de-gordel-pijnigen? In normale taal heet dit: ruzie maken. ‘Jij bent gewoon te dom om dit te begrijpen, waarschijnlijk door proteïne tekort’.
• Slachtofferrol. Wat doe jij mij aan? Mensen die zich schuldig voelen, gaan zich vaak een beetje inhouden. Omdat zij zichzelf niet als slecht mens willen zien. Enkele voorbeelden zijn: ‘Wij boeren zijn het slachtoffer van die extreme dierenrechtenactivisten’ of ‘Door deze documentaire wil mijn dochter straks mijn maaltijd niet eten’.

Laat je er niet toe verleiden om in één van deze strategieën mee te gaan! Jij hebt de winnende kaarten in handen op moreel-inhoudelijk terrein. Gebruik die! Daarvoor moet je zorgen dat het gesprek op inhoudelijk niveau plaatsvindt.

Terug naar de inhoud, terug naar een eerlijke dialoog

Er zijn verschillende dingen die je kunt doen om te voorkomen dat jullie in een discussie (of vals spel) terecht komt. Je wil in ieder geval terug naar de inhoud, terug naar een eerlijke dialoog.

Denk aan de Roos van Leary. Toon samen- gedrag in plaats van tegen-gedrag. Samen-gedrag roept samen-gedrag op. Let hierbij vooral op je lichaamshouding en intonatie. Als jouw lichaamshouding en stemgebruik uitstralen dat je in discussie bent, hebben jouw zorgvuldig gekozen geweldloze woorden geen enkel effect. Provoceer niet. Probeer de regie van het gesprek terug te krijgen zonder dwingend of betweterig over te komen.

Metacommunicatie als middel tegen vals spel

Een goede manier om de regie over het gesprek terug te krijgen, is om het gesprek kort te analyseren. Je communiceert dan over het communiceren. In dure woorden kan je stellen dat je het betrekkingsniveau van het gesprek analyseert. Je laat je gesprekspartner zien dat jij de toegepaste strategie ziet en geeft aan dat je het niet prettig vindt om op deze manier te communiceren omdat jij liever communiceert over de inhoud. Zo laat je je gesprekspartner merken dat je in de gaten hebt dat hij wegdraait van de inhoud. Je gesprekspartner kan zich een beetje betrapt voelen omdat jij zijn strategie doorgrondt. Je kan bijvoorbeeld zeggen ‘Het valt me op dat je nu gaat beschrijven wat er aan mij niet goed is. Wil je niet meer inhoudelijk praten over (…)?’ Probeer dit op een vriendelijke, compassievolle wijze te zeggen.

Let wel op: zodra je het gesprek gaat analyseren, kan je feedback verwachten. Als jij je in het gesprek schofterig of oneerlijk hebt gedragen, zal je dit voor je kiezen krijgen.

Een escape route

Stel dat het je lukt om het gesprek verder te voeren op moreel-inhoudelijk niveau…dan is de kans groot dat jouw gesprekspartner zich op een gegeven moment realiseert dat hij niet handelt in lijn met zijn eigen morele maatstaven. Als dit kwartje valt, zal hij zich heel kwetsbaar voelen. Geeft op dat moment iemand de om zijn ego te redden. Hij heeft ruimte en tijd nodig om één en ander te laten doordringen. Stel je dan niet belerend op. Knik liever begripvol wanneer hij zegt dat hij zich nooit gerealiseerd heeft dat een melkkoe elk jaar een kalf krijgt en dat dit de reden is waarom er zoveel kalfsvlees verkocht wordt. En laat een lange pauze vallen in het gesprek.

Stel reële eisen aan jezelf

Last but nog least… Wees niet te streng voor jezelf. Wanneer jij hoge eisen stelt aan jezelf, leidt dit tot een spanning die de ander kan aanvoelen. Je staat sterker in je schoenen wanneer je uitstraalt dat je tevreden bent over dit gesprek, ook wanneer de uitkomst niet is zoals jij hoopt. Misschien frustreert het je dat een kwartje niet direct valt maar probeer te onthouden dat je een zaadje hebt geplant.

Houd altijd jouw missie voor ogen tijdens dit soort gesprekken. Het doel is niet om jouw ego te strelen. Dat betekent dat je zal moeten accepteren dat jouw inzichten zelden geprezen worden. En toch ben je goed bezig. Onthoud dat. Je bent onderdeel van een groeiende groep mensen die deze wereld mooier maken. Ik wens je mooie gesprekken!