Het leven onder water. We hebben er amper een connectie mee en tegelijkertijd vinden we het zo fascinerend als wat. De oceanen zijn zo immens en rijk aan talloze levensvormen dat we het als leek niet eens kunnen bevatten. En misschien maakt dat ook wel dat we er als mensheid behoorlijk nonchalant mee omspringen. Dat oceaanleven is zo machtig groot, “dat redt zich wel” is mogelijk de gedachte.
Maar niets is minder waar. De mens heeft juist een enorme invloed op de kwaliteit van dat leven buiten ons gezichtsveld. Echter omdat we zelf niet in die wateren verblijven merken we nauwelijks iets van onze impact erop. Een impact die zijn weerslag heeft op zo ontzettend veel dieren, de gehele planeet en onze eigen toekomst.
Daarom eens wat achtergrondinformatie met de ins en outs over oceanen en hun bewoners, met name vissen en de visserij. We beginnen met de dieren.
Vissen zijn planten, toch?
Veel veganisten (myself included) kennen de tenenkrommende vraag: “Eet je wel vis?” Of wanneer het reeds ter sprake is gekomen de retorische vraag: “Je eet ook geen vis?” met een verontwaardiging alsof een vis geen dier is. Ik heb wel eens de vraag teruggesteld of men deze wezens dan onder de planten schaart. Peinzende gezichten all over.
Ook zijn er mensen die zich veganist noemen en wel vis eten. Dus ja, vanuit dat oogpunt snap ik de verwarring onder niet-veganisten ook wel weer.
To suffer or not to suffer
Veel mensen zijn nog altijd in de veronderstelling dat vissen geen pijn voelen. De wetenschap toont echter aan dat vissen een bewustzijn hebben en pijnbeleving kennen. Het verschil in hoe wij hen op dit vlak beschouwen ten opzichte van andere dieren zit hem denk ik vooral in het extreem lage aaibaarheidsgehalte en het feit dat vissen niet kunnen gillen. Het blijft me telkens weer verbazen hoeveel mensen vissen onderschatten en hen amper zintuiglijke eigenschappen toedichten.
Ik verwijs dan ook graag naar dit imposante diertje: een visje dat een artistiek meesterwerk creëert op de bodem van de zee om zo een partner aan te trekken. Met recht wordt het een ‘masterpiece of love’ genoemd.
Ook octopussen zijn indrukwekkende dieren. Zij zijn zeer intelligent, kunnen tools gebruiken, van kleur en vorm veranderen en zelfs puzzels oplossen.
Deze krabben laten zien dat zij een vernuftig systeem hebben om hun schelpen uit te wisselen wanneer zij deze ontgroeid zijn.
Kortom, ook zeedieren zijn intelligente wezens met gevoel en emoties. Ze kunnen met elkaar communiceren en samenwerken, hebben sociale interacties en zijn creatief. Er is werkelijk niets primitiefs aan zoals velen veronderstellen.
Facts & figures
Even wat feitjes op een rij:
- 74% van alle bekende diersoorten leeft in oceanen
- 99% van het aantal dieren op aarde behoort tot de zeedieren
- 25% van alle bekende zeediersoorten leeft nabij koraalriffen en zoekt daar beschutting en voedsel
- Jaarlijks worden er wereldwijd 1-3 biljoen(!) wilde vissen gevangen en gedood in de commerciële visserij
- Nog eens 51-167 miljard vissen uit kwekerijen vinden de dood, in Europa zijn dat er 560 miljoen tot 1,3 miljard
Voortijdig
Bovenstaande aantallen zijn niet te bevatten. Maar wel van een dergelijke omvang dat het ’t grootste dierenwelzijnsprobleem ter wereld vormt. En tegelijkertijd is er geen wetgeving voor de behandeling en slacht van zeedieren, ondanks dat vissen sinds 2012 volgens het Verdrag Betreffende de Werking van de Europese Unie wettelijk worden erkend als bewuste wezens. Ook onze Nederlandse wet sluit zeedieren uit van slachtrichtlijnen: m.u.v. paling (Joost mag weten waarom) mogen zij allen onverdoofd geslacht worden.
Vele vissen sterven al voortijdig een gruwelijke dood. In het net bezwijken velen onder de druk van het enorme gewicht van hun honderdduizenden soortgenoten, met uitpuilende ogen en ingewanden tot gevolg. Anderen komen om door verstikking, soms na urenlange strijd en weer anderen worden levend ingevroren wat een thermische shock oplevert. De dieren die dit allemaal wel overleefd hebben worden vervolgens bij bewustzijn opengesneden. Het geeft mij de kriebels als ik het zo allemaal benoem.
Bijvangst met een bijsmaakje
Bijvangst klinkt klein maar is in werkelijkheid massamoord. Mooier kan ik het niet maken. Miljoenen gezonde zoogdieren, vogels, vissen, zeeschildpadden en ander oceaanleven worden onbedoeld gevangen of raken verstrikt in netten en lijnen. Indien gevangen worden zij klakkeloos overboord gegooid – verwond of dood. Alsof het wegwerpartikelen zijn. Verstrikt zullen zij eveneens sterven door verwonding, verhongering of verdrinking.
Ter indicatie wat cijfers (per jaar):
- 300.000 walvissen en dolfijnen
- 100 miljoen haaien
- 100.000 albatrossen
Meer cijfers zijn te lezen in dit rapport.
Nog meer ellende
Als ze al niet preventief waren gedood, want ook worden honderdduizenden dieren zoals walvissen en zeehonden opzettelijk gedood, omdat deze anders ‘onze’ vissen zouden opeten. Echt, het is te afschuwelijk voor woorden hoe gemakkelijk de mens met het doden van andere levende wezens omgaat.
Kweekvis versus wilde vis
Sommige consumenten bekommeren zich om overbevissing (waarover in een later artikel meer) en stellen nog enkel kweekvis te willen eten. Echter wordt maar liefst 25% van de wilde vangst gebruikt als visvoer voor kweekvissen. Dat komt neer op 350 wilde vissen voor 1 kweekzalm. Daarmee vegen we dat argument direct al van tafel. Maar er is nog veel meer aan te merken op de massale kwekerijen.
Leefomstandigheden
Kweekvissen leven in overvolle tanks of kooien met een ronduit slechte waterkwaliteit, waarin ze nauwelijks bewegingsvrijheid hebben en al helemaal geen natuurlijk gedrag kunnen vertonen. Deze uiterst stressvolle en onhygiënische omstandigheden brengen bovendien vele ziektekiemen met zich mee, waardoor er enorme hoeveelheden chemicaliën en pesticiden aan te pas komen.
Daarbij zijn kweekvissen (net als dieren in de veehouderij) veelal doorgefokt op een extreem snelle groei wat ten koste gaat van weerstand en gezondheid met allerlei afwijkingen tot gevolg. Zieke vissen krijgen geen zorg en worden aan hun lot overgelaten. Sterftecijfers zijn ongekend hoog: in de Schotse zalmkwekerijen alleen al sterven per jaar 9 miljoen dieren voortijdig.
De overlevenden eindigen vervolgens allemaal in dezelfde pijnlijke doodsstrijd als hun wilde soortgenoten. Deze korte informatieve video geeft een goed beeld van de schrijnende situatie in kwekerijen.
No-fish
Tot zover een opsomming van wat de visserij betekent voor de dieren. Maar al zouden we het niet over de levende wezens in kwestie hebben, dan zijn er nog veel meer redenen om de consumptie van vis en andere zeedieren te vermijden. Welke dat zijn, dat lees je in deel 2.
Ook op de site van Compassion In World Farming lees je 10 redenen om geen zalm te eten. En vergeet vooral niet inspiratie op te doen met de talloze no-fish recepten die het internet rijk is, zoals deze sushi, vegan fish taco’s en verschillende SoFish gerechten. Op deze pagina vind je tips om de smaak van vis na te bootsen én een overzicht van kant-en-klare visvervangers. Enjoy!
Kopfoto: Harrison Haines
